Wat is het Sjögren-syndroom?

Wat gebeurt er in het lichaam bij het Sjögren-syndroom?

Je lichaam is een geweldig systeem met een slim afweermechanisme dat jou dagelijks beschermt tegen ziekteverwekkers. Normaal gesproken valt dit immuunsysteem alleen indringers aan die niet in je lichaam thuishoren. Maar soms gaat er iets mis. Om redenen die we nog niet precies begrijpen, ziet het immuunsysteem dan ineens ook lichaamseigen cellen en weefsels als ‘gevaarlijk’. Het lichaam maakt antistoffen aan die deze cellen aanvallen, wat ontstekingen veroorzaakt. Dat kan vervelende gevolgen hebben.

Bij het Sjögren-syndroom worden vooral de klieren aangetast die vocht produceren, zoals de speeksel- en traanklieren. Daardoor kunnen deze minder goed werken en ontstaan onder andere droge ogen en een droge mond. Maar ook andere delen van het lichaam kunnen klachten ontstaan, zoals in de gewrichten of aan de huid. Omdat de symptomen zo uiteenlopend zijn en vaak overlappen met andere aandoeningen, wordt de diagnose vaak pas op latere leeftijd gesteld. Veel mensen lopen eerst langere tijd rond met losse klachten zonder dat meteen duidelijk is dat er een verband is.

Hoewel het syndroom iedereen kan treffen, komt het vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een primaire vorm van Sjögren, waarbij het syndroom op zichzelf staat, en een secundaire vorm, die voorkomt naast een andere auto-immuunziekte zoals reumatoïde artritis. De ziekte van Sjögren is een vorm van reuma.

Wat zijn de symptomen van Sjögren-syndroom

Omdat het syndroom zoveel verschillende klachten kan geven, kan het zich bij iedereen anders manifesteren. De ziekte kenmerkt zich ook door periodes met veel klachten en periodes waarin de klachten relatief mild zijn. Over het algemeen horen oogklachten bij de belangrijkste symptomen. Denk hierbij aan de volgende typische klachten:

• Droge ogen
• Branderig gevoel
• Zanderig gevoel, alsof er iets in het oog zit
• Vermoeide ogen
• Overgevoeligheid voor licht
• Rode ogen
• Wazig zicht
• Meer kans op corneale irritatie/staining

Droge ogen zijn dus een belangrijk signaal, maar het is goed om te weten dat dit bij Sjögren anders in elkaar zit dan bij ‘gewoon’ droge ogen hebben of lijden aan het droge ogen syndroom (keratoconjunctivitis sicca). Bij Sjögren zijn droge ogen onderdeel van een onderliggende auto-immuunziekte die het hele lichaam kan beïnvloeden. Zo hebben mensen vaak niet alleen last van hun ogen, maar ook last van een of meerdere van de volgende symptomen.

• Droge mond, moeite met slikken
• Vermoeidheid
• Gewrichtspijn
• Droge huid/neus
• Oorzaak en diagnose

Behandeling: oogklachten verminderen

Helaas is er op dit moment geen genezing mogelijk. Er zijn echter wel manieren om je ogen comfortabel te houden. We geven je hieronder een aantal tips:

• Kunsttranen: oogdruppels of kunsttranen (liefst zonder conserveermiddelen) helpen je ogen vochtig te houden als ze droog aanvoelen. Ooggel kan vooral ’s nachts prettig zijn.
• Regelmatige knipperpauzes bij schermgebruik: wie veel achter een computer zit, knippert vaak te weinig. Hierdoor drogen je ogen sneller uit. Let er dus bewust op dat je regelmatig knippert.
• Specifieke contactlenzen voor droge ogen: er zijn lenzen op de markt die comfortabeler zijn bij droge ogen, zoals silicone hydrogel lenzen..
• Gebruik bandagelenzen: dit zijn speciale lenzen die je oogoppervlak beschermen en het herstel ondersteunen (worden alleen toegepast onder begeleiding van een specialist).
• Eventueel lenspauzes op zware dagen: als je een periode meer last hebt van droge ogen, is het verstandig om je ogen af en toe een bril-pauze te geven.
• Gebruik een luchtbevochtiger thuis of op je werk: dit helpt om uitdroging van je ogen tegen te gaan.

In sommige gevallen volstaan bovenstaande tips niet. Bijvoorbeeld wanneer de droogte samengaat met een ontsteking aan het oogoppervlak of zelfs beschadigingen aan het hoornvlies. In dat geval kan een specialist medicatie voorschrijven, zoals ontstekingsremmende oogdruppels. Zijn je ogen extreem droog, dan kunnen punctumpluggen worden geplaatst: kleine plugjes die voorkomen dat tranen te snel wegvloeien. Soms schrijft een arts medicatie voor die het immuunsysteem wat afremt, zodat er minder ontstekingsreacties in het lichaam plaatsvinden.

Als je merkt dat je last krijgt van toenemende pijn, aanhoudend wazig zicht, roodheid die niet wegtrekt of als je klachten ondanks aanpassingen niet verbeteren, neem dan altijd contact op met een arts. Hoe eerder je erbij bent, hoe beter je je ogen kunt beschermen.

Waarom is Sjögren extra lastig voor contactlensdragers?

Voor fijn draagcomfort is het belangrijk dat lenzen goed vochtig blijven. Bij droge ogen is dat lastiger. De lens droogt sneller uit omdat er minder traanvocht is of omdat de kwaliteit ervan niet goed is. Daardoor kunnen ogen sneller geïrriteerd raken en voelt lensdragen soms pijnlijk of scherp aan. Bovendien heb je meer kans op infecties wanneer je ogen onvoldoende bevochtigd blijven. Heb je een ooginfectie, dan kun je tijdelijk geen lenzen dragen.

Leven met Sjögren

Sjögren kan een behoorlijke impact hebben op je dagelijks leven. Gelukkig sta je er niet alleen voor. Je kunt rekenen op de expertise van artsen en opticiens en er zijn ook veel online communities van medepatiënten waar je steun kunt vinden. Met de juiste zorg kun je vaak blijven doen wat belangrijk voor je is – inclusief het dragen van contactlenzen.