Mouches volantes: wat zijn die zwarte vlekjes in je zicht?

Het klinkt misschien als een toverspreuk uit Harry Potter, maar mouches volantes is 100% echt. Het is Latijn voor ‘zwevende vliegjes’ en is de naam die vaak gegeven wordt aan zwevende, zwarte puntjes of vlekjes in het zicht. Deze verschijnen door een vertroebeling van het glasvocht in je oog of door het loslaten van het glasvochtmembraan. De officiële naam is dan ook glasvochtvertroebeling of myodesposie. De Engelse term floaters (‘zwevers’) wordt ook vaak gebruikt. 

Hoe ontstaan mouches volantes precies?

Je oog is gevuld met glasvocht. Dit is een soort gelei die bestaat uit water (98%) en collageenvezels. Dit glasvocht is normaal gesproken helemaal doorzichtig. Daardoor kan het licht dat je oog binnenkomt zonder moeite door de gelei heen reizen en je netvlies bereiken. Normaal gesproken merk je dus niet dat er vocht in je ogen zit. 

Als je ouder wordt, vertroebelt je glasvocht. Door de jaren heen verandert de samenstelling van de gelei. Hierdoor ontstaan er kleine klontjes. Deze klontjes werpen een kleine schaduw op je netvlies. Die schaduws zie je als zwarte vlekjes, puntjes of sliertjes: mouches volantes. De meeste mensen krijgen er na hun 50ste last van, maar het kan al voorkomen bij mensen vanaf 30 jaar.

Mouches volantes kunnen in sommige gevallen ook voorkomen als gevolg van een zogenoemde ‘achterste glasvochtmembraanloslating’ (AGVL). Bij een AGVL laat de dunne membraan waar het glasvocht in zit los van je netvlies aan de achterkant van je oog. Dat gebeurt wanneer het glasachtig lichaam krimpt. Naast zwarte vlekjes gaat een AGVL vaak gepaard met troebelingen, flitsen, stippen of een waas in het zicht. Ook het risico op AGVL neemt toe door ouderdom.

Risicogroepen

Iedereen kan last krijgen van mouches volantes. Sterker nog: vroeg of laat (meestal laat) krijgt iedereen er een keer last van. Er zijn echter een paar groepen die een grotere kans lopen op mouches volantes als gevolg van een AGVL op jongere leeftijd (onder de 50). Het risico op AGVL is groter voor mensen die:

• Een hoge bijziendheid/myopie hebben (hoge min-sterkte nodig hebben);
• Een lichamelijk trauma hebben opgelopen, bijvoorbeeld een klap op het oog;
• Een inwendige oogontsteking hebben gehad;
• Een oogoperatie hebben gehad, zoals een staaroperatie.

Voor iedereen anders

Over het algemeen zien mouches volantes er uit als zwevende zwarte vlekjes in je zicht. Deze vlekjes bewegen mee met je ogen. Dus als je naar links kijkt, bewegen de vlekjes mee naar links. En als je naar rechts kijkt, bewegen de vlekjes mee naar rechts.

Hoe de mouches volantes er specifiek uitzien, verschilt echter van persoon tot persoon. Sommige mensen zien maar een paar vlekjes, anderen zien er heel veel. Voor sommige mensen zien de mouches volantes er uit als vlekjes, voor anderen als zwevende sliertjes, pluisjes, spinnetjes of puntjes. Bij sommige mensen is er veel afstand tussen de vlekjes, bij anderen lijken de vlekjes met elkaar verbonden te zijn als een spinnenweb. 

Zijn de zwarte vlekjes schadelijk?

De zwarte vlekjes (of puntjes, of sliertjes, etc.) kunnen hinderlijk zijn. Ze zitten in de weg tijdens het kijken en je kunt er niet omheen kijken. Vooral tijdens het lezen, of tijdens precies werk zoals naaien, kunnen de mouches volantes irritant zijn. Of wanneer een vlekje precies voor je macula zitten. Dit is een punt op je netvlies waarop het midden van je zicht valt. Als hier een mouches volante voor zit heb je dus een vlek in het midden van je zicht. 

Mouches volantes zijn dus irritant, maar zijn ze ook schadelijk? Gelukkig niet. Op zichzelf zijn de vlekjes niet slecht voor je ogen. Glasvochtvertroebeling zorgt ook niet voor verminderd of minder scherp zicht. Mouches volantes zijn dus relatief onschuldig. Ze zijn vooral vervelend. 

Toch moet je op je hoede zijn als je zwarte vlekken ziet. Het kan namelijk een (voor)teken zijn van netvliesloslating. 

Risico op netvliesloslating 

Zoals we eerder in deze blog al zeiden, kunnen mouches volantes het gevolg zijn van een AGVL. Het krimpende glasachtig lichaam komt dan los van het netvlies. Meestal levert dit geen ernstige problemen op. Maar soms blijft het glasvochtmembraan op sommige plekjes vastkleven aan je netvlies. In dat geval kan het krimpende membraan een scheurtje in het netvlies veroorzaken, wat kan leiden tot een netvliesloslating. En dat kan wél ernstig zijn.

Bij een netvliesloslating wordt een deel van je zicht zwart. Als een deel van je netvlies losraakt, kan dat deel namelijk geen licht meer opvangen. Het lijkt dan alsof er een gordijn voor een stuk van je ogen hangt. Of alsof je over een muurtje heen moet kijken. Dit is echter onmogelijk. Waar je ook kijkt, de zwarte vlek blijft altijd zitten. Alleen een operatie kan je zicht dan nog herstellen. Als je er op tijd bij bent, kan je een scheurtje in je netvlies herstellen met een laserbehandeling voordat je netvlies loslaat. 

Wanneer bel je de huisarts?

De tekenen van een netvliesloslating zijn deels hetzelfde als van een ‘onschuldige’ AGVL. Je kunt zwevende vlekjes, lichtflitsen en wazig zicht krijgen. Een belangrijk verschil is dat bij een netvliesloslating er een deel van je zicht zwart wordt. 

Omdat de symptomen van een AGVL en een netvliesloslating zo erg op elkaar lijken, kan je beter het zekere voor het onzekere nemen. Neem direct contact op met je huisarts als…

• De mouches volantes opeens erger worden
• De mouches volantes niet meebewegen met je zicht
• Je zicht (snel) achteruit gaat
• Een deel van je zicht zwart wordt
• Je lichtflitsen ziet

De huisarts zal dan bepalen of je doorverwezen moet worden naar een specialist, en zo ja, naar wie.